۱۳۸۶ بهمن ۲۸, یکشنبه

پرونده ماهواره ايراني


مينو مومني
پس از گذشت يک هفته از تصويب اختصاص بودجه 250 ميليون دلاري مجلسيان به ماهواره صدا و سيما، روز گذشته محمود احمدي نژاد با حضور خود در مرکز هوافضاي وزارت دفاع اعلام کرد، اولين ماهواره بومي ايران به منظور مصارف تحقيقاتي پيشرفته در آينده نزديک توسط ماهواره بر ساخت کشورمان و از پايگاه پرتاب فضايي ايران به مدار پرتاب خواهد شد.
خبر پرده برداري از ماهواره اميد در حالي در رسانه ملي به عنوان خبر خوش هوافضا انتشار يافته است که تاکنون از اين پروژه در محافل خبري اسمي برده نشده است و حتي به عقيده بسياري از کارشناسان با تاخيرهاي چندين ساله درخصوص پرتاب ماهواره مصباح تاکنون گمان مي رفت که دولت نهم چندان رغبتي به پيگيري طرح هاي هوافضايي ندارد اما با اعلام خبر روز گذشته اين سوال مطرح مي شود که چرا پروژه هايي همچون مصباح که تلاش هاي بسياري در دولت هاي قبلي روي آن صورت گرفته است به فراموشي سپرده شده و چرا تاکنون درخصوص ماهواره اميد اطلاع رساني دقيقي صورت نگرفته است. هرچند توجه به اين نکته ضروري است که تصويب بودجه صدا و سيما در حالي صورت گرفته است که گفته مي شود هر قدر سازمان فضايي و وزارت ارتباطات در قانع کردن مجلس براي اختصاص بودجه به ماهواره هاي ايراني ناموفق بوده،اما صدا و سيما توانسته طي يک سال با اصلاح قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادي، 250 ميليون دلار براي اين منظور دريافت کند.
داستان پرتاب ماهواره به فضا در کشورمان از سال 1356 آغاز مي شود تا آنجا که حتي برخي از کارکناني که دو دهه قبل دوره هاي تخصصي را براي ماهواره ايراني گذرانده بودند در حال حاضر بازنشسته شده اند. اين طرح پس از انقلاب، تا سال 65 متوقف ماند، تا اينکه در اين سال با وجود تحريم هاي اقتصادي، ايران موفق شد سه مدار را براي سه ماهواره خود رزرو کند. هم اکنون سه نقطه مداري بين المللي 26، 34 و 47 درجه شرقي در اتحاديه بين المللي مخابرات (ITU) به نام ايران ثبت شده است و براساس برنامه چهارم توسعه، ايران بايد هر سال يک ماهواره به فضا پرتاب کند.
گفتني است زهره، سينا و مصباح سه ماهواره يي بودند که قرار بود در دو سال اول برنامه چهارم توسعه در مدار قرار بگيرند اما گويا داستان پرفراز و نشيب طي شده در اين سال ها باعث شده است که هر کدام از اين ماهواره ها به سرنوشتي دچار شوند تا آنجا که گويا موضوع پرتاب ماهواره زهره که از سال 56 آغاز و طي دوره يي بعد از انقلاب متوقف شده بود در دهه 70 و زمان رياست جمهوري هاشمي رفسنجاني چندباري پروژه آن مطرح مي شود. اين ماهواره مخابراتي قرار بود با همکاري روسيه طراحي و پرتاب شود و توانايي قابليت ارائه خدمات در زمينه ارتباطات تلفن، نمابر، ارتباطات داده و پخش راديو و تلويزيوني در تمام نقاط ايران را داشته باشد که با فعال شدن اين ماهواره، ايران از پرداخت اجاره ترانسپوندر براي تامين ارتباطات محلي بي نياز مي شد. هرچند به دليل فراموشي پرتاب اين ماهواره اين بي نيازي حاصل نشد و به نوعي بايد گفت زهره جزء ماهواره هاي بر زمين مانده کشور به حساب مي آيد.
ماهواره سينا شايد جزء خوش اقبال ترين ماهواره هاي کشور به حساب مي آيد چرا که عاقبت دل از زمين کنده و در فضا آرام گرفته است؛ اين ماهواره در زمان رياست جمهوري خاتمي و بنا بر اعلام رسمي خبرگزاري ها ساعت 52/10پنجم آبان ماه سال 84 وارد فضا شد. با ورود سينا در فضا، ايران چهل و سومين کشور صاحب ماهواره در جهان محسوب مي شود. اين ماهواره نخستين ماهواره ايراني بود که با مشارکت شرکت هاي روسي ساخته شد. گفتني است سينا ماهواره اي مطالعاتي - تحقيقاتي بود که در بررسي منابع زيرزميني و عواقب ناشي از حوادث غيرمترقبه به کار مي رود.پروژه ساخت اين ماهواره، طي قراردادي با موسسه هواپيمايي روسيه، با همکاري شرکت هاي روسي پاليوت و آپتک و مشارکت کارشناساني از شرکت صنايع صاايران، وزارت علوم، تحقيقات و فناوري و موسسه مهندسي نقشه برداري انجام شد.بعد از سينا نوبت به ماهواره پرحاشيه مصباح مي رسد.
مصباح قرار بود پس از سينا با نصب روي يک ماهواره با يک موشک روسي از پايگاه فضايي Plesetsk در نزديکي مسکو به مداري در هزار کيلومتري سطح زمين پرتاب شود.سابقه پروژه ماهواره مصباح به سال 70 و 71 باز مي گردد. در اين سال ها مطالعاتي در مورد ماهواره هاي کوچک در مرکز تحقيقات مخابرات صورت گرفت و به دنبال آن با تهيه و ارائه پيشنهاد ساخت ماهواره کوچک به هاشمي رفسنجاني رئيس جمهور آن زمان مقرر شد مطالعات جامع در اين خصوص آغاز شود. بعد از آن در سال 76 موافقتنامه يي براي ساخت ماهواره مصباح ميان وزارت علوم و وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات به امضا رسيد و پس از آن ساخت نمونه آزمايشگاهي آن آغاز شد.
وزارت ارتباطات و فناوري اطلاعات و وزارت علوم، تحقيقات و فناوري دولت هشتم، در يک حرکت مشترک و با هدف ايجاد فناوري ماهواره و نيروي انساني متخصص در زمينه اين فناوري در کشور، طرح ماهواره مصباح را به اجرا درآوردند و براساس موافقتنامه اين دو وزارتخانه، مرکز تحقيقات مخابرات ايران و سازمان پژوهش هاي علمي و صنعتي ايران، مسوول اجراي مشترک طراحي، ساخت و پرتاب ماهواره مصباح در مدار ارتفاع پايين (LEO) جهت تحقق اهداف فوق شدند.
در خرداد سال 80 مرحله ساخت نمونه آزمايشگاهي ماهواره به پايان رسيد و همزمان اقدامات براي انجام مراحل بعدي شامل ساخت نمونه مهندسي و نمونه فضايي آن آغاز شد. 13 مرداد سال 84 همزمان با افتتاح پروژه ماهواره مصباح، معتمدي وزير وقت وزارتICT، هزينه تمام شده طرح مصباح را چيزي در حدود 10 ميليارد تومان اعلام و تصريح کرد گرچه اين رقم بالايي در طرح هاي تحقيقاتي به شمار مي آيد اما به واسطه اين طرح ايران مي تواند به جمع 15 کشور جهان که صاحب دانش فني براي ساخت و طراحي ماهواره هستند ملحق شود واين دستاوردي مهم براي کشورمان به حساب مي آيد. مدتي بعد يعني در 29 تير سال 84 درست در اولين جلسه شوراي عالي فضايي که مصادف بود با آخرين روزهاي دولت هشتم، سيد محمد خاتمي با تاکيد بر اهميت توسعه و رشد منابع انساني در بخش هوافضا، حضور فعال ايران در فناوري فضايي را گامي مهم در جهت توسعه پايدار و اقتدار ملي دانست.
در اين جلسه درخصوص گزارش پيشرفت ماهواره مصباح اعلام شد که مدل فضايي آن آماده است و انتظار مي رود اين ماهواره تا پايان سال جاري به فضا پرتاب شود. پيش بيني هاي آن جلسه تا حدودي درست از آب در آمد چرا که اولين ماهواره ايراني مصباح که به کمک ايتاليا ساخته شده بود به فاصله کمتر از 8 روز يعني در 6 مرداد 84 و در روزهاي نخست دولت نهم وارد ايران شد و در 15 همان ماه با حضور وزير ارتباطات و فناوري اطلاعات و وزير علوم، تحقيقات و فناروي در مرکز تحقيقات مخابرات ايران پرده برداري شد.
به گفته کارشناسان به رغم ضرورت هاي ارسال اين ماهواره به فضا به دلايلي نامعلوم هنوز اين ماهواره روي زمين مانده است و اين در حالي است که از آذرماه 84 اين ماهواره در نوبت پرتاب قرار دارد. دلايل اين تاخير تاکنون به طور دقيق مشخص نشده است و هرازگاهي توضيحاتي در اين خصوص ارائه مي شود تا آنجا که به اعتقاد بسياري گفته مي شود کارشکني در پرتاب مصباح به دليل جدي نگرفتن اين پروژه بزرگ و استراتژيک از سوي وزير ارتباطات دولت نهم است و اين در حالي است که برخي ديگر معتقدند تاخير در پرتاب مصباح به دولت ايران ارتباطي ندارد و به دليل سوار شدن مصباح روي ماهواره يي ديگر در روسيه، بايد منتظر اعلام آمادگي اين کشور باشيم.
از سوي ديگر به گفته صدري رئيس سابق مرکز تحقيقات مخابرات به دليل بالا بودن هزينه پرتاب ماهواره، در دولت نهم تصميم گرفته شد تا مصباح به همراه ماهواره ديگري به منظور کاهش هزينه به فضا پرتاب شود. هرچند در اين بين اخبارهاي غيررسمي و تاييد نشده درخصوص سرنوشت مصباح اينگونه بيان مي شود که اين ماهواره که به عنوان بزرگ ترين پروژه ارتباطي کشور طي 4 دهه اخير ياد مي شود، توسط يک شرکت واسطه ايتاليايي به حراج گذاشته شده است. هرچند که منصور کبگانيان معاون پژوهشي وزارت علوم، تحقيقات و فناوري اطلاعات با اشاره به پيشرفت هاي علمي ايران در سال هاي اخير در جمع خبرنگاران اعلام کرده است که ماهواره مصباح براي پرتاب در نوبت قرار دارد که روسيه آن را پرتاپ خواهد کرد. هرچند وي تاريخ دقيق اين پرتاب را اعلام نکرده است و گويا اين انتظار همچنان ادامه خواهد داشت.
اگر ايران بتواند به تکنولوژي ساخت ماهواره دست پيدا کند در واقع نخستين کشور منطقه و شانزدهمين کشور جهان خواهد بود که راه هاي ورود و استفاده از فضا براي سهولت در ارتباطات را آموخته است و به نوعي بايد گفت خبر دستاورد هاي هوافضاي کشور ممکن است باعث نگراني برخي کشورها به خصوص رژيم اشغالگر قدس شود که احتمال مي دهد ايران درصدد بهره برداري نظامي از توانايي موشکي خود خواهد بود.
منبع: اعتماد

۱۳۸۶ بهمن ۲۶, جمعه